اهمیت نگهداری و تعمیرات
علم نت، مهارت و روش های نگهداری (maintenance) ترمیم (repair) و اورهال (operation or overhall) ماشین آلات و مکانیزم ها را بررسی می کند
برخی این علم را مینامندMRO .
کلمه انگلیسی نام برده شده است ولی در زبان فارسی، نگهداری و تعمیرات را به اختصار نت می نامیم
تلفات انسانی و زیست محیطی1-1
امکان ایجاد حادثه در هر کارخانه یا کارگاهی وجود دارد.
بخشی از این حوادث به علت عدم نگهداری صحیح، استفاده نادرست و یا عدم تعمیر اصولی ماشین آلات به وجود می آید.
در دنیای صنعت از اینگونه اتفاقات بسیار افتاده .
این حوادث تنها نمونه هایی هستند که در دنیای صنعت شناخته شده اند.
خرابی ناگهانی ماشین آلات2-1
از کار افتادن ناگهانی هرکدام از ماشین آلات کارخانه، ضرر مالی قابل توجهی به کارخانه وارد می کند.
جالب است بدانید همه ساله مبالغ بسیار زیادی از فروش کارخانه جات که
می توانست به عنوان سود خالص کارخانه به حساب آید، اجبارا می بایست برای تعمیرات ماشین آلات کارخانه اختصاص یابد.
گاهی اوقات این هزینه ها به قدری سنگین هستند که کارخانه توان پرداخت ان را ندارد ودچار ورشکستگی میشود . .
این ضررها خصوصا در صنایع کوچک چندان به چشم نمی آیند.
یکی از کاربردهای مهم نت، جلوگیری از خرابی ناگهانی ماشین آلات است.
در واقع نت، تکنیک هایی را ارائه می دهد که با به کاربردن آنها، می توان خرابی ناگهانی ماشین آلات را به حداقل رسانید.
3-1تامین فوری لوازم یدکی
با توجه به افزایش قیمت ارز، قیمت ماشین آلات کارخانه و لوازم یدکی آنها به شدت گران شده است.
اگر لوازم یدکی مورد نیاز در انبار موجود نباشد باید برای تامین آن اقدام کرد و
سپری کردن مراحل سفارش، ساخت و انتقال قطعات یدکی طبعا زمانبر خواهد بود.
این در حالیست که هر ساعت توقف دستگاه ممکن است چندین میلیون به کارخانه ضرر بزند.
حال فرض کنید تامین آن قطعه چندین سال طول بکشد، آنگاه این توقف چند ساله ممکن است حتی باعث ورشکستگی کارخانه شود.
علاوه بر بحث زمانبر بودن تامین قطعه، با توجه به مشکل تحریم ممکن است ورود یک قطعه به کشور امکان پذیر نباشد و
ناچار باشیم از قطعات غیر اصلی استفاده کنیم که آن هم مشکلات خاص خود را ایجاد می کند.
.تامین لوازم یدکی پرهزینه .زمان بر و بعضی مواقع غیرممکن خواهد بود
دانش نت، اصولی را به شما آموزش می دهد تا:
تاریخچه نگهداری و تعمیرات2
تاریخچه نگهداری و تعمیرات دومین موضوعی است که در مرجع نگهداری و تعمیرات به بررسی آن می پردازیم.
علم نگهداری و تعمیر نیز مانند سایر علوم، رشدی پیوسته داشته و
به مرور زمان تکنیک ها و روش های مختلفی به آن اضافه شده است.
یعنی می توان گفت که روز به روز تکنیک های جدیدی به نت اضافه شده تا
نگهداری ماشین آلات به اقتصادی ترین و بهره ورترین حالت نزدیک شود.
این تکنیک ها به همراه زمان تقریبی ارائه آنها را معرفی می کنیم تا به بررسی جداگانه هرکدام بپردازیم.
انواع روش های نگهداری و تعمیرات3
تعمیرات اضطراری (********* Maintenance)3-1
هرگاه خرابی دستگاه به طور ناگهانی اتفاق بیفتد و ما ناچار باشیم آن را فورا تعمیر کنیم، می گوییم تعمیر اضطراری یا (EM) انجام داده ایم.
منظور از خرابی ناگهانی این است که یک ماشین، بدون اطلاع قبلی و
در حین کار ناگهان از کار بیفتد (مثلا تسمه ای پاره شود، شفتی ببرد، دستگاه روشن نشود و …)
در این حالت تولید متوقف شده و پرسنل تعمیرات باید در سریعترین زمان ممکن، دستگاه را تعمیر کنند.
قطعا بروز خرابی ناگهانی چیز مطلوبی نیست و
مشکلات خاص خود را ایجاد می کند. برای مثال ما به چند عدد از این مشکلات اشاره می کنیم.
تعمیرات بعد از وقوع خرابی آگاهانه (Break-down Maintenance)2-3
تکنیک تعمیرات بعد از وقوع خرابی آگاهانه یا تعمیر اصلاحی غیر فوری در دهه 1940 ارائه شد و
به اختصار BM نیز نامیده می شود. در این روش باید بعد از هر خرابی ناگهانی و تعمیر اضطراری، گزارش کار نوشته شود تا
در تعمیرهای بعدی از این گزارش کار استفاده شود. هدف این روش اینست که
تعمیرهای بعدی بصورت آگاهانه و با آمادگی قبلی صورت گیرد.
مثلا فرض کنید در کارخانه خود تعداد 100 عدد دستگاه تراش دارید و
الکتروموتور یکی از این دستگاه ها خراب می شود. تعمیرکار به محل دستگاه مراجعه کرده و
دستگاه را تعمیر می کند. قطعا تعمیرکار الکتروموتور تجربیاتی از تعمیر خود به دست می آورد.
مثلا مشکلات حین تعمیر و روشی که برای حل آن مشکل استفاده کرده می تواند در تعمیرات بعدی همان دستگاه یا دستگاه های مشابه به شدت راهگشا باشد.
ممکن است بگویید قطعا این تجربیات در ذهن تعمیرکار باقی می ماند و نیازی به ثبت و نگارش آنها نیست.
بله ممکن است تجربیات یک تعمیرکار در ذهن او باقی بماند ولی در نظر داشته باشید که
ممکن است تعمیر بعدی چند سال بعد اتفاق بیفتد و تعمیرکار در این چند سال، چند صد تعمیر دیگر انجام داده است.
در این صورت قطعا نمی تواند تمام نکات و تجربیات قبلی را در ذهن داشته باشد.
علاوه بر این در هر کارخانه چندین تعمیرکار مشغول به کار هستند و
هرکدام تجربه خاص خود را کسب می کنند و البته تعمیرکاران قبلی بازنشسته و تعمیرکاران جدیدی استخدام می شوند.
با ثبت تجربیات و گزارش کار تعمیرات انجام شده، تمام پرسنل تعمیرات می توانند از تجربیات یکدیگر استفاده کنند و
تعمیرات بعدی را آگاهانه و با آمادگی قبلی انجام دهند.
نت پیشگیرانه زمانی (Predetermined Maintenance)3-3
روش نت پیشگیرانه (از پیش تعیین شده) زمانی، به اختصار PM نامیده می شود که
در دهه 1950 و برای پیشگیری از وقوع خرابی های ناگهانی ارائه شده.
در این روش باید قطعات مختلف یک ماشین در بازه زمانی از پیش تعیین شده تعمیر اساسی یا تعویض شوند.
یک مجموعه کمپرسور را در نظر بگیرید.
بر اساس این تکنیک می بایست به طور مثال هر 12 ماه یکبار مجموعه کمپرسور کاملا باز شده و
قسمت های مختلف آن بازدید شوند، همچنین باید بعضی از قطعات آن تعویض یا تعمیر اساسی شوند و
در نهایت، مجموعه را مجددا سر هم بندی و مونتاژ کرد.
معایب نت پیشگیرانه زمانی 1-3-3
این روش اگرچه باعث کاهش چشمگیر خرابی های ناگهانی می شود ولی معایبی نیز دارد.
بعضی از معایب نت پیشگیرانه زمانی شامل موارد زیر می شوند.
با توجه به این مشکلات، روش های بعدی ارائه شدند و مورد استفاده قرار می گیرند.
البته این بدین معنی نیست که این روش یا روش های قبلی منسوخ شده اند.
مثلا در صنایع و ماشین آلاتی که خرابی ناگهانی قطعات آنها تلفات یا خسارت های شدیدی به بار می آورد و
تعویض قطعه مشکل خاصی به وجود نمی آورد، این روش مورد استفاده قرار می گیرد.
زمانی که استفاده از روش های بعدی از نظر اقتصادی به صرفه نباشد نیز این روش استفاده می شود.
به عنوان مثال برای تعویض روغن خودرو از این روش استفاده می شود و
راننده می بایست در یک بازه زمانی یا کیلومتر مشخص اقدام به تعویض روغن خودرو نماید.
نت بهره ور فراگیر (Total Productive Maintenance)4-3
این تکنیک در دهه 1960، توسط ژاپنی ها و جهت افزایش بهره وری در نگهداری از ماشین آلات ارائه شد.
حتما شما هم می دانید که تمامی افراد، اتومبیل شخصی خود را خیلی بهتر از اتومبیل های سازمانی که
در اختیار آنها قرار می گیرد نگه داری می کنند.
در این روش که نت خودگردان یا TPM نیز نامیده می شود، تلاش می شود تا بهره برداران (یعنی افرادی که از ماشین استفاده می کنند) را در امر نگهداری ماشین آلات مشارکت دهد. یعنی بسیاری از فعالیت هایی که برای نگهداری ماشین آلات ضروریست به بهره بردار آن سپرده می شود.
همچنین در این روش، تکنیک هایی جهت افزایش حس مالکیت کارکنان نسبت به ماشین آلات استفاده می شود.
مثلا یکی از روش هایی که بعضا در کارخانجات استفاده می شود اختصاص دادن بخشی از سهام کارخانه به کارکنان آن می باشد.
آموزش کارکنان جهت نگهداری و استفاده صحیح از ماشین آلات نیز از ضروریات این روش است.
نت پیشگیرانه وضعیتی (Predictive Maintenance)5-3
برای حل مشکلات نت پیشگیرانه زمانی ارائه شد.
هر دو روش پیشگیرانه زمانی و وضعیتی بر اساس پیشگیری از وقوع خرابی های ناگهانی ارائه شده اند به همین دلیل به هر دو روش، نت پیشگیرانه (Preventive Maintenance) یا PM اطلاق می شود.
منتها نت پیشگیرانه زمانی بر اساس زمان از پیش تعیین شده (Time Based) و
نت پیشگیرانه وضعیتی بر اساس وضعیت ماشین (Condition Based) دستور تعمیر ماشین را صادر می کند.
یعنی در نت پیشگیرانه زمانی می گوید: تعمیر کن در بازه زمانی که مشخص شده ولی
نت پیشبینانه وضعیتی می گوید: اول چک کن و اگر نیاز داشت تعمیر کن
این تکنیک برای اولین بار در صنایع هوایی و جهت کاهش هزینه های نت مطرح شد.
این روش باعث کاهش قابل توجه هزینه های نت در صنایع هوایی شد بدون اینکه فاجعه ای بیافریند.
در واقع اگر روش نت پیشگیرانه وضعیتی، با رعایت اصول علمی آن به کار رود می تواند در صنایع مهم و حساسی چون صنایع هوایی نیز به کار رود بدون آنکه مشکلی ایجاد شود یا حادثه ای به وقوع بپیوندد.
تکنیک نت وضعیتی، RCM1 نیز نامیده می شود که از کلمات *********** Centered Maintenance گرفته شده و
به معنای نگهداری مبتنی بر قابلیت اطمینان می باشد.
چنانی که خواهید دید در دهه 1990 این تکنیک برای صنایع غیر هوایی نیز مطرح شد و RCM2 نام گرفت.
نت هوشمندانه (Proactive Maintenance)3-6
این تکنیک در دهه 1990 مطرح شد و دانش تحلیلی و مدیریتی جدیدی را به علم نگهداری و تعمیرات اضافه کرد.
در روش های قبلی صرفا نگهداری اصولی، ملاحظات تعمیر و نیاز ماشین آلات به تعمیر استفاده می شد ولی
در نت هوشمندانه علاوه بر استفاده از تکنیک ها و روش های سابق، تاکید بر جمع آوری اطلاعات، تحلیل داده ها، کشف علل خرابی و
جلوگیری از ایجاد خرابی ها نیز گنجانده شده است.
در واقع نت هوشمندانه، پا را فراتر گذاشته و
به توصیه های سازنده دستگاه بسنده نمی کند بلکه شرایط محیطی را در نظر گرفته، خرابی های قبلی دستگاه را تحلیل کرده، زمان تعمیر ارائه شده توسط سازنده دستگاه را اصلاح می کند و حتی اگر ایرادی در دستگاه ببیند که باعث بروز خرابی ها می شود اقدام به اصلاح و بازطراحی دستگاه می کند.
در نت هوشمندانه جلسات روت کاز (Root cause) مطرح می شود و
در این جلسات، روش هایی علمی برای مقابله با عامل خرابی ها ارائه می شود.
نت مبتنی بر قابلیت اطمینان (Reliability Centered Maintenance)7-3
همانطور که اشاره کردیم در دهه 1970 آر سی ام یک (RCM1) یا نت مبتنی بر قابلیت اطمینان یا همان نت پیشبینانه وضعیتی مطرح شد که
صرفا در صنایع هوایی (و البته بعضا در نیروگاه های هسته ای) به کار گرفته شد.
در دهه 1990 و همزمان با ارائه نت هوشمندانه (********* Maintenance)، تکنیک های RCM1 برای سایر صنایع نیز به کار گرفته شد و RCM2 نام گرفت.
نت بر پایه تجارت (Business Centered Maintenance)8-3
نت بر پایه تجارت در دهه 2000 مطرح شد و جدیدترین استراتژی دانش تعمیر و نگهداری است.
این استراتژی همانطور که از نام آن پیداست بر پایه تجارت مطرح شده و
روش های مخصوص به خود را داراست.
نه تنها این استراتژی بلکه تمام روش های نت به قصد کاهش هزینه های نت و افزایش بهره وری مطرح شده اند.
علت این امر، رقابت شدید کارخانجات و صنایع مختلف بوده و
شرکت هایی شانس موفقیت در این بازار رقابتی را خواهند داشت که در جهت کاهش هزینه های خود اقدام کنند.
همانطور که مشاهده کردید استراتژی های نت، یک روند تکاملی داشته و
ارائه روش های جدید باعث بلا استفاده شدن روش های قبلی نشدند. در واقع باید در هر ماشین، هر راکتور، هر توربین و
هر قطعه ای استراتژی مناسب آن را به کار برد.
هنر مهندس صنایع تعیین استراتژی مناسب برای هر ماشین یا قطعه می باشد به طوری که کمترین هزینه و کمترین ریسک خرابی حاصل شود